ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟΣ ΠΟΔΗΛΑΤΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Η εκμετάλλευση του σιδηροδρομικού δικτύου με ποδηλατοδρεζίνες δίνει μια καλή ευκαιρία για τη διατήρηση των εγκαταλελειμμένων σιδηροδρομικώ...

Η εκμετάλλευση του σιδηροδρομικού δικτύου με ποδηλατοδρεζίνες δίνει μια καλή ευκαιρία για τη διατήρηση των εγκαταλελειμμένων σιδηροδρομικών έργων και το άνοιγμα του εύρους των τουριστικών υπηρεσιών, που θα δώσει ενίσχυση στη οικονομία.

Διατήρηση των σιδηροδρομικών υποδομών και της μοναδικής πολιτιστικής και τεχνικής κληρονομιάς αποτελεί όλο και πιο επιδεινώμενο πρόβλημα , ιδιαίτερα στην Ελλάδα.(1)(2)

Η αξιοποίηση του εγκαταλελειμμένου δικτύου με ποδηλατοδρεζίνες που θα το κάνει προσβάσιμο για τους επισκέπτες είναι ένας απλός και αποτελεσματικός τρόπος για την καταπολέμηση του προβλήματος.

Χειροκίνητες δρεζίνες (railbikes) είναι σιδηροδρομικά οχήματα που χρησιμοποιούνταν παλαιότερα για τον έλεγχο και συντήρηση του σιδηρόδρομου ενώ σήμερα όλο και περισσότερο επανασχεδιάζονται για τουριστικά αξιοθέατα.

Σε όλο το κόσμο ακμάζει, το τουριστικό ενδιαφέρον για railbike tours. Στη Γερμανία για παράδειγμα , εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες επισκέπτονται κάθε χρόνο ένα από τα 30 κέντρα σιδηροδρομικού ποδηλατοτουρισμού.(3)

Θεωρητικά, η ποδηλατοδρεζίνα δίνει την δυνατότητα στον επισκέπτη να απολαύσει το ταξίδι πάνω σε μια σιδηροδρομική γραμμή από την προοπτική ενός εργαζομένου συντήρησης των σιδηροδρομικών γραμμών ή ενός μηχανοδηγού αμαξοστοιχίας ενώ παράλληλα δίνει την ευκαιρία να μάθει για την ιστορία του σιδηρόδρομου και των αξιοθέατων που βρίσκονται κοντά στη γραμμή. Στην railbiking.gr αξιολογούμε τις δυνατότητες του σιδηροδρομικού ποδηλατοτουρισμού, για τη διατήρηση της βιομηχανικής και πολιτιστικής κληρονομιάς(4) και το άνοιγμα του εύρους των τουριστικών υπηρεσιών, που θα δώσει ενίσχυση στη οικονομία.

Η κληρονομιά του ελληνικού σιδηρόδρομου αντιμετωπίζει κίνδυνο εξαφάνισης, αφενός, λόγω της τεχνικής προόδου και του εκσυγχρονισμού των μεταφορών, και από την άλλη , λόγω της εγκατάλειψης και της παραμέλησης των ανενεργού ή καταργημένου σιδηροδρομικού δικτύου. Τα βασικά εμπόδια σε επίλυση τον ζητημάτων είναι η έλλειψη καινοτομίας και χρηματοδότησης και απουσία κίνητρων για τη συνέχιση της χρήσης των ιστορικών σιδηροδρομικών έργων.

Ανέκαθεν ο σιδηρόδρομος ήταν υψίστης σημασίας για την τοπική ιστορία και την οικονομική ανάπτυξη. Έτσι, τα κειμήλια των έργων του σιδηροδρόμου ενσωματώνονται στα στοιχεία της τοπικής ταυτότητας. Κάνοντας την έρευνα για τις δαπάνες και τα μέτρα που απαιτούνται για την προστασία της σιδηροδρομικής κληρονομιάς, αποκαλύπτουμε ότι αρκετοί άνθρωποι δεν έχουν ενδιαφέρον για την ιστορία των σιδηροδρόμων ενώ η οικονομική υποστήριξη για το μουσειακό σιδηρόδρομο είναι περιορισμένη. Ήδη η εγκατάλειψη ωθεί την κοινή γνώμη να ψηφίσει υπέρ της εναλλακτικής χρήσης γης και των χωρών που θα οδηγήσουν στη κατεδάφιση ή την καταστροφή της ιστορικής κληρονομιάς της Ελλάδας.

Για την αντιμετώπιση αυτής της διαδικασίας απαιτείται περισσότερη καινοτομία που θα αποσκοπεί στη διατήρηση της σιδηροδρομικής κληρονομιάς, πέρα από τα καθιερωμένα σιδηροδρομικά μουσεία. Επιπλέον, πρέπει να διαμορφώνονται και ενισχύονται οι συνδέσεις με το ευρύ κοινό και κυρίως με εκείνους που δεν παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τη διατήρηση αυτών των ιστορικών χώρων και αντικειμένων.

Υπάρχουν διάφορες προτάσεις για την δημιουργική αλλά και παραγωγική εκμετάλλευση του ανενεργού σιδηροδρομικού δικτύου. Οι ιδέες ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες και την ακεραιότητα της σιδηροδρομικής γραμμής και την γενική κατάσταση των ανενεργών υποδομών. Ως εκ τούτου, στην έκθεση αυτή δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις σιδηροδρομικές υποδομές σε περιοχές όπου "προσωρινά" έχει ανασταλεί η χρήση τους ή εγκαταλείφθηκαν χωρίς να έχει αφαιρεθεί η σιδηροτροχιά.

Είναι γνωστό πως το μεγαλύτερο μέρος του σιδηροδρομικού δικτύου βρίσκεται κυρίως σε αγροτικές και δασικές περιοχές. Αυτός ο παράγοντας ενδέχεται να μειώσει τον αριθμό των πιθανών επισκεπτών του μουσειακού σιδηρόδρομου. Για να ανοίξει σε ένα ευρύτερο κοινό η σιδηροδρομική κληρονομιά  προτείνουμε την επαναχρησιμοποίηση της σιδηροδρομικής υποδομής μέσω χρήσης των δρεζίνων και συγκεκριμένα των ποδηλατοδρεζίνων.

Δρεζίνες ως τουριστικό αξιοθέατο

Σε ορισμένες χώρες, όπως για παράδειγμα η Σουηδία, η Φινλανδία, η Πολωνία και η Γαλλία, οι πρώτες επιχειρήσεις ενοικιαζόμενων δρεζίνων ιδρύθηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990. Στη Γερμανία υπάρχουν περισσότερες από 30 τοποθεσίες που προσφέρουν αυτού του είδους τουριστικές υπηρεσίες και αριθμούν περίπου 250.000 επισκέπτες κάθε χρόνο, με ανοδικές τάσεις του αριθμού των επισκεπτών. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν οργανωμένες επιχειρήσεις ενοικιαζόμενων δρεζίνων.

Οι δρεζίνες διακρίνονται σε διαφορετικούς τύπους:

> Ποδηλατοδρεζίνες σιδηροδρομικα ποδήλατα με πεντάλ

> Δρεζίνες που τροφοδοτούνται με ένα χειροκίνητο μοχλό (παρόμοια με αυτά που απεικονίζονται στο κινηματογράφος)

> Μηχανοκίνητες δρεζίνες με βενζινοκινητήρα ή ηλεκτροκινητήρα

Οι ποδηλατοδρεζίνες χρησιμοποιούνται κυρίως από επιχειρήσεις μειωμένης ευθύνης, αλλά και από ελευθέρους αναβάτες. Μια ποδηλατοδρεζίνα είναι σχετικά ελαφριά σε σχέση με άλλες και αναπτύσσει ταχύτητα έως 15 χλμ. την ώρα. Ο αναβάτης έχει μειωμένη πιθανότητα ατυχήματος και δεν χρειάζεται δεξιότητες για τη ανάβαση της. Οι τουρίστες μπορούν να νοικιάσουν ποδηλατοδρεζίνες και να τις οδηγήσουν χωρίς τη βοήθεια του μηχανοδηγού έπειτα από ορισμένες οδηγίες που τους δίνονται. Έχουν την επιλογή να αξιοποιήσουν την ποδηλατοδρεζίνα στον ελεύθερο χρόνο τους και την δυνατότητα για να ορίζουν την ταχύτητα καθώς και τις στάσεις που θα κάνουν.  Αυτός ο τρόπος διαχείρισης μοιάζει πολύ με αυτόν της ενοικίασης ποδηλάτων ή αυτοκινήτων. Οι ποδηλατοδρεζίνες είναι κατάλληλες για μικρές ομάδες, που αναζητούν ψυχαγωγία στην εξοχή, για παράδειγμα, οι ομάδες των ηλικιωμένων, καθώς και των οικογενειών.

Οι δρεζίνες που τροφοδοτούνται με ένα χειροκίνητο μοχλό είναι βαρύτερα από τις ποδηλατοδρεζίνες για αυτό το λόγο υπάρχει ανάγκη έλεγχο και εποπτεία στη κίνηση των τουριστών με καθορισμένα χρονοδιαγράμματα για την πρόληψη των μετωπικών συγκρούσεων στις μονές γραμμές. Η χρήση αυτών των οχημάτων ενδεχόμενος να απαιτούν κάποιες δεξιότητες ως εκ τούτου, οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται με δρεζίνες που τροφοδοτούνται με ένα χειροκίνητο μοχλό, πρέπει να απασχολούν περισσότερο προσωπικό. Σε γενικές γραμμές οι φορείς που οργανώνουν δράσεις με αυτού του είδους δρεζίνες προσφέρουν πιο ολοκληρωμένες υπηρεσίες, που περιλαμβάνουν το πρόγραμμα ψυχαγωγίας, εστίασης ή διαμονής για παράδειγμα σε παλιά σιδηροδρομικά βαγόνια.

Οι μηχανοκίνητες δρεζίνες απαιτούν ειδική άδεια από των ΟΣΕ καθώς και αυστηρή τήρηση ορισμένων κανόνων λειτουργίας. Οι τουρίστες δεν χρειάζονται να καταβάλουν προσπάθεια για να κινηθούν πάνω σε ράγες όμως η οδήγηση τους απαιτεί πιστοποιημένες δεξιότητες από μηχανοδηγό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Forgotten World Adventures στην Νέα Ζηλανδία.

Εξερευνώντας την σιδηροδρομική κληρονομιά με δρεζίνες 

Το Railbiking γίνεται όλο και πιο δημοφιλές σε όλο το κόσμο. Νέες διαδρομές προστίθενται κάθε χρόνο ενώ ο σιδηροδρομικός ποδηλατοτουρισμός χαρακτηρίζεται πλέον ως τουριστική δραστηριότητα αξία των επενδύσεων. Ο ανταγωνισμός του κλάδου αυξάνεται, και δημιουργεί ανάγκες για πιο επαγγελματικές και ποικιλόμορφες υπηρεσίες.

 Μια πρόσφατη μελέτη στη Γερμανία για το οργανωμένο railbiking κατέδειξε ότι οι περισσότεροι φορείς δεν εστίαζαν το ενδιαφέρον των επισκεπτών στην ανάδειξη της ιστορίας της σιδηροδρομικής υποδομής και των κτιρίων, αλλά στην καθαυτή εμπειρία της οδήγησης των ποδηλατοδρεζίνων.

 Η πλειοψηφία των εταιριών οργανωμένου railbiking εφίδρωσαν ελάχιστη ή και καθόλου προσοχή στην την ιστορία, ενώ στις ιστοσελίδες τους δεν υπήρχε επαρκές υλικό για τα αξιοθέατα. Υπάρχουν κενά με αποτέλεσμα πολλές από τις δυνατότητες του οργανωμένου railbiking να μένουν ανεκμετάλλευτες.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα της έρευνας για τα ενδιαφέροντα των επισκεπτών που πραγματοποιήθηκε στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις οργανωμένου railbiking στη Γερμανία. Η μελέτη ανέδειξε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, δηλαδή η πλειοψηφία των τουριστών ενδιαφέρονται λιγότερο για τα παλιά κτίρια (18,2 %) και την σιδηροδρομική ιστορία (17,2%), αλλά αντί 'αυτού εκτιμούν την αναψυχή και την δράση (95,4%), καθώς και την επαφή με τη φύση ( 80,3%) κατατάσσοντας αυτούς τους προάγοντες ως τους πιο σημαντικούς από την εμπειρία τους με ποδηλατοδρεζίνες. 

Οι ερευνητές παρατήρησαν όμως ότι εκείνοι που μπορούσαν να θυμηθούν από την εμπειρία και τα ιστορικά σιδηροδρομικά αντικείμενα ήταν περισσότερο ικανοποιημένοι από την εκδρομή τους σε αντίθεση από εκείνους που δεν μπορούσαν να θυμηθούν κανένα στοιχείο του ιστορικού σιδηρόδρομου. Ικανοποιημένοι αυτοί επισκέπτες δείχνουν ενδιαφέρον για την επανάληψη της εκδρομής τους με ποδηλατοδρεζίνες ενώ δείχνουν και την πρόθεση να την συστήνουν και σε άλλους.(5)

 Η ανάδειξη του ιστορικού σιδηροδρόμου αυξάνει την ικανοποίηση των τουριστών καθώς είχε να έχει θετικό αντίκτυπο, συνεπώς βελτιώνει την παροχή υπηρεσιών οργανωμένου railbiking. Χρησιμοποιώντας απλές και διακριτικές μεθόδους ,χωρίς να είναι υπερβολικά παρεμβατική, για την ανάδειξη του ιστορικού σιδηρόδρομου θα μπορούσε να επιφέρει ουσιαστική αύξηση του ενδιαφέροντος του κοινού για την βιομηχανική ιστορία του σιδηρόδρομου. Ιδιαίτερα με την προσθήκη περισσότερων πληροφοριών σχετικά σιδηροδρομικό δίκτυο στις ιστοσελίδες ή σε φυλλάδια.

Εν κατακλείδι

Η δημιουργική εκμετάλλευση του σιδηροδρομικού δικτύου με ποδηλατοδρεζίνες δίνει μια καλή ευκαιρία για τη διατήρηση των εγκαταλελειμμένων σιδηροδρομικών γραμμών και αποτρέπει την κατεδάφιση κτιρίων ανεκτίμητης αξίας και την απογείωση σιδηροτροχιάς που με τόσο κόπο έστρωναν οι προγονοί μας . 

Θεωρητικά το railbiking δίνει την δυνατότητα στους τουρίστες να γνωρίσουν το σιδηρόδρομο από τη σκοπιά των ιστορικών σιδηροδρομικών υπαλλήλων και να μάθουν για την ιστορία. Η καινοτομία στην ενναλακτική εκμετάλλευση του σιδηροδρόμου ευαισθητοποιεί το ευρύ κοινό να έλθει σε επαφή με την ιστορία και τη φύση, οπού σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει έλλειψη ενδιαφέροντος. 

Γενικά, οι ποδηλάτες του σιδηρόδρομου αναζητούν μια διασκεδαστική και δραστήρια εμπειρία ή μια χαλαρωτική εκδρομή στην εξοχή. Ωστόσο, τους δίνεται η δυνατότητα για παράλληλη ενημέρωση σχετικά με την ιστορία των σιδηροδρόμων. Με απλές μεθόδους και με μικρό προυπολογισμό τα έργα του σιδηρόδρομου θα μπορούσαν να συντηρηθούν βελτιώνοντας έτσι την ταξιδιωτική εμπειρία των επισκεπτών. Επομένως, καταλήγω ότι, οι προτάσεις του σιδηροδρομικού ποδηλατοτουρισμού θα μπορούσαν να ενισχύσουν την έμφαση στη διατήρηση των ιστορικών σιδηροδρομικών υποδομών και κτιρίων.